Smallingerland

Na het instorten van de communistische dictaturen in Oost-Europa, werd het kapitalisme als het beste systeem aangeprezen. Vooral door partijen zoals VVD, CDA en D66. Ook voormalig hoofdredacteur Rimmer Mulder Leeuwarder Courant verklaarde kortgeleden nog dat kapitalisme armoede heeft verdreven.

In tegenstelling tot wat Rimmer Mulder stelde nam armoede toe bij ontstaan van kapitalisme eind 1800 begin 1900. Bittere armoede, kinderarbeid, gedwongen winkelnering, geen medische verzorging, plaggehutten op de heide en krotten in de steden, dagloners. Aan de andere kant extreem rijken mensen zoals de textielfabrikanten.

Onder revolutiedreiging werd na de eerste wereldoorlog het stemrecht ingevoerd. Ook kwamen er meer sociale wetten. In de jaren 30 ontstond een wereldwijde crisis. Massale werkloosheid en bittere armoede. Die was te danken was aan gebrek aan toezicht op beurzen en op de stapeling van kapitaal. Zeg maar het ongebreidelde kapitalisme. In reactie op de crisis werden beperkingen op het kapitaal ingevoerd. Vooral in Amerika. Er werd in Nederland tijdens de crisis van de jaren 30 bezuinigd op de kleine man. Het bezit van een fiets leidde tot belasting. Werklozen werden vrijgesteld maar kregen een herkenbaar plaatje met een gat. Die stigmatisering van werklozen leidde tot hartgrondige weerzin. De hang naar sluitende begroting in de jaren 30 maakte dat in Nederland de crisis veel langer duurde dan in andere landen waar de overheid geen investeren.

Na de tweede wereldoorlog nam de armoede af. De loonverschillen en de verschillen in bezit waren veel kleiner dan voor de crisis van de jaren 30 en ook kleiner dan nu. De economische groei was overigens hoger dan vanaf de jaren 80. Vanaf de jaren 80 is de maatschappij (terug) gewijzigd naar minder regels voor bedrijven en rijken. Het tijdperk van Lubbers (Nederland), Reagan (Amerika), Teacher (Engeland).  Sociale voorzieningen werden verslechterd, kortere WW, lagere bijstand, afbraak van ouderen voorzieningen. Het afschaffen van regels en toezicht leidde tot de bankencrisis van 2008. Een herhaling van de jaren 30 crisis. Net als in de jaren 30 werd in Nederland vooral bezuinigd en niet gestimuleerd met investeringen. Net als in de jaren 30 duurde daardoor de crisis in Nederland langer en was die dieper dan in de ons omringende landen.

Nu zijn wij in een maatschappij beland waarin multinationals geen belasting betalen, in tegenstelling tot burgers en ondernemers in het midden en klein bedrijf. Oost-Europeanen worden als goedkope arbeiders ingezet. Goedkoper dan Nederlanders simpel weg omdat Cao’s ontdoken worden net als het betalen van sociale premies. Met dank aan de Bolkenstein (VVD’er) richtlijn. De arbeidsinspectie werd tot voor kort ingekrompen en controleerde nauwelijks. Nederland werd kampioen afhankelijke arbeidscontracten. De overheid stimuleerde dat werkloze werknemers zelfstandigen werden. Het gevolgd 1 miljoen ZZP’ers zonder CAO, zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering (veel te duur bij verzekeringsmaatschappijen) en geen WW. Inhurende werkgevers profiteren van goedkope Oost-Europeanen, ZZP’ers, oproepkrachten, uitzendkrachten. De verschillen in inkomen en bezit, nemen ontzagwekkend toe. Directeuren die 283 x zoveel verdienen dat de gemiddelde werknemers van het concern. Kapitaal hoopt zich op bij 10% van de mensen. Die bezitten 60% van het kapitaal. Essentiële industrieën, zoals de productie van antibiotica, zijn verplaatst naar verre landen. Het gevolg afhankelijkheid. Voedselbanken zijn zeer nodig.

Volgens mij willen mensen niet de huidige maatschappij. Mensen willen minder verschillen. Verschillen moeten gebaseerd zijn op de inspanning die mensen leveren. Niet op erven of veronderstelde absurde meer verantwoordelijkheid van directies ten opzichte van gewone werknemers. Mensen willen eerlijkheid en zekerheid. Dat wil zeggen sociale voorzieningen. Het is niet zo dat een dergelijke maatschappij minder zou presteren. In de jaren van de tweede oorlog tot aan de jaren 80, was de vooruitgang veel groter dan in de maatschappij die vanaf de jaren 80 is ontstaan. Het verhaal dat alle mensen er beter van worden als er rijken zijn zoals de eigenaren van Microsoft, Amazon, Facebook, is onzin gebleken. Het is niets anders dan een sprookje dat verteld wordt om de absurde verschillen goed te praten.

Het wordt tijd dat er weer progressieve belastingen worden ingevoerd. Des te meer inkomen of hoe je ook maar het inkomen van directies noemt, des te hoger de belasting. Stop met het geldverslindende aanbesteden. Voer erfbelasting in boven de miljoen. Bestrijd de opeenhoping van kapitaal. Zorg ervoor dat dit beleid in de hele EU wordt ingevoerd. Zorg ervoor dat ook uitzendkrachten en ZZP’ers pensioen opbouwen en de werkgevers hun deel betalen. Verplicht WW-opbouw voor alle werknemers en daarmee gelijk te stellen werknemers (ZZP’ers en uitzendkrachten). Stel grenzen aan tijdelijk werkcontracten en oproepcontracten (9 maanden werken in 12 maanden betekent een contract voor onbepaalde tijd). Verplicht uitzendbureaus dezelfde arbeidsvoorwaarden toe te passen op uitzendkrachten als geldt in de bedrijven waar de uitzendkrachten werken. Voer betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekeringen in voor ZZP’ers. Voer inkomen afhankelijke zorgpremies in en schaf het eigen risico af. Richt opnieuw centra voor opleiding en omscholing op. Beperk het lobbyen van rijken en grote bedrijven bij de overheid. Stel de sociale werkplaatsen weer open voor mensen die door gebreken niet elders kunnen werken. Verbied faillissementen van werkmaatschappijen met allen werknemers terwijl de bezitter gewoon door kan gaan; als banken alle B.V. ’en als onderpand hebben moet dat ook gelden voor werknemers. Voer de opkomstplicht bij verkiezingen weer in. Breidt de democratie uit door invoering van het correctief referendum. Hierdoor kunnen burgers, als er voldoende handtekeningen zijn verzameld, een wet in een referendum af of goedkeuren. Nooit meer konijnen uit de hoge politieke hoed, zoals het 2 x onverwacht verhogen van de AOW-leeftijd of afschaffen van de dividendbelasting.

A.P. van Dijk, Drachten.